یکی از روزهای به یاد ماندنی و با فضیلت و کرامت، ایام محرم و خصوصاً روزهای عاشورا و تاسوعا است. این روزها در نزد ترکمنها به استناد احادیث و روایات از احترام و جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. ترکمنها با الهام از قرآن کریم که فرمود: «وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآَیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ» (ابراهیم، 5)؛ «روزهای خدا را به یاد آورید، همانا در آن برای اهل صبور و شکور نشانه‌هایی است»، برای آن حرمت حاصی قائلند.

از نظر علمای اهل‌سنت مصادف با روز عاشورا در طول حیات تاریخ وقایع مهمی در زمانهای مختلف رخ داده که هر کدام به نوبه خود جای تأمل و تفکر دارد. از جمله این حوادث که می‌توان به آن اشاره نمود، عبارت است از: 1. استجابت توبه حضرت آدم(ع). 2. عروج حضرت ادریس به بهشت برین. 3. قرار گرفتن کشتی حضرت نوح(ع) در کوه جودی پس از اتمام سیل. 4. روز ملاقات و دیدار حضرت یعقوب(ع) با فرزندش حضرت یوسف(ع). 5. روز شفا یافتن حضرت ایوب(ع) از مرض ناعلاج. 6. روز نجات حضرت موسی(ع) از دریا و غرق شدن فرعون و یارانش. 7. روز نجات حضرت یونس(ع) از شکم ماهی. 8. روز نجات حضرت ابراهیم(ع) از آتش نمرود. 9. روز استجابت توبه حضرت داود(ع). 10. روز تولد حضرت ابراهیم(ع) و انتخاب وی به عنوان «خلیل الله» از جانب خداوند. 11. به شهادت رسیدن نوه گرامی پیامبر اکرم(ص) و فرزند برومند حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، حضرت امام حسین(ع) به اتفاق 72 تن از یاران با وفای خود در صحرای کربلا.

ماه محرم در میان ترکمنها به عنوان «عاشرآی» معروف می‌باشد و وجه تسمیه آن به خاطر وجود روز عاشورا در آن ماه می‌باشد. در حقیقت عاشورای مخفف دو کلمه عاشور و آی می‌باشد؛ یعنی ماه عاشورا که رفته رفته به خاطر سهولت در تلفظ به صورت عاشور آی و عاشرآی درآمده است. ترکمنها در این ماه با کرامت، آداب رسوم خاصی دارند که از جمله آنها گرفتن روزه، خواندن نمازهای نافله، دادن صدقه، پختن انواع نان و اطعمه محلی، دعوت از اهالی محله در مراسم ناهار، فرستادن صدقه به مساجد و خواندن دعا و قرآن به ارواح طیبه شهدای مظلوم کربلا مخصوصاً امام حسین(ع) است. در این روز اغلب ترکمنها روزه می‌گیرند و بر این اعتقادند که روزه گرفتن در این ماه کفالت گناهان یک سال گذشته وی را می‌کند.

در روز عاشورا صدقه دادن به فقرا و دستگیری از تهیدستان و بینوایان و تلطف کردن به یتیمان و سلام دادن به هم‌نوعان و ارشاد و راهنمایی و هدایت انسانها به صراط مستقیم و خشم خود را خوردن، پاداش و ثواب زیادی به همراه داشته و خداوند نیز برای این امور حسنه در روز قیامت درجات و منزلت والایی در نظر گرفته است. در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) آمده است که یک بار غسل کردن در این روز موجب مصون ماندن انسان از درد چشم در دنیا و دو بار غسل کردن موجب بخشوده شدن تمامی گناهان می‌گردد (ترمذی، 1998م، ج2، ص120).

برگزاری مراسم نماز و دعا در روز عاشورا

ترکمنها به استناد حدیثی از رسول اکرم(ص) در روز عاشورا در منازل و یا مساجد محل نمازهای نافله می‌خوانند و ثواب آن را به روح پاک امام حسین(ع) و یاران وی هدیه می‌کنند و در روز قیامت از آن بزرگوار و امام همام طلب شفاعت و امید وساطت دارند. نماز روز عاشورا چهار رکعت است که در هر رکعت قرائت سوره حمد و در روایتی 11 مرتبه و در روایتی دیگر 50 مرتبه سوره اخلاص خوانده می‌شود و برای ادا کنندگان این روز بشارت بخشایش گناهان 50 سال از عمر گذشته و 50 سال از عمر آینده داده شده است.

اسلام و قرآن نه تنها به حب و ولایت رسول الله(ص) که به عشق و ارادت و محبت و مودت اهل‌بیت و خاندان و خویشاوندان آن حضرت تأکید و توصیه کرده است. خداوند می‌فرماید: «قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى» (شورا، 23)؛ «بگو در ازای رسالت خود اجر و پاداشی از شما نمی‌خواهم مگر محبت و دوستی نسبت به خویشاوندانم». ترکمنها نیز بنا به فرموده فوق نسبت به خویشاوندان و اهل‌بیت پیامبر(ص) بالاخص به حضرت علی(ع) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و حضرت فاطمه(س)، ارادتی خاص و محبانه دارند و اعتقاد دارند که امام حسین(ع) سید جوانان اهل بهشت می‌باشد. پیامبرگرامی(ص) در حق وی فرموده است: «حسین از من است و من از اویم، دوست می‌دارد خداوند کسی را که حسین را دوست بدارد» همچنین فرمود: «خدا را به خاطر نعمتهای فروان ظاهری و باطنی‌اش دوست بدارید و مرا به خاطر خدا دوست بدارید و اهل‌بیتم را به خاطر اینکه من آنان را دوست دارم دوست بدارید» (همان).

علامه اقبال لاهوری چه زیبا سروده است:

از ولای دودمانش زنده‌ام/ در جهان مثل گهر تابنده‌ام.

نام‌گذاری متولدان ماه محرم در میان ترکمنها

در بین ترکمنها ایام ماه محرم، روز عاشورا، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) با عشق و اخلاص و ارادت بیشتری همراه است. نام‌گذاری ترکمنها و وجه تسمیه آنها از فرهنگ و اعتقاد دینی آنها سرچشمه می‌گیرد. با نگرشی به اسامی ترکمنها می‌توان فهمید که طرف مقابل در چه ماهی از سال و یا در چه موقعی از روز متولد شده است. ترکمنها به فرزندان پسر خود که در ایام ماه محرم و یا در روز عاشورا متولد شده‌اند، نامهایی مانند عاشور، عاشورمحمد، عاشورگلدی، عاشورقلی، عاشوردوردی، عاشور قلیچ و ...  می‌گذارند و به دخترانی که در این ایام متولد شده‌اند، نامهایی نظیر عاشورتاج، عاشوربی بی، و ... می‌گذارند. همچنین به فرزندان پسر دوقلویی که در این ایام متولد می‌شوند، نامهای حسن، حسین و به دختران عایشه، فاطمه می‌گذارند.

مراسم عزاداری برای واقعه کربلا

پیامبر اکرم(ص) با عنایت به علم و الهاماتی که از طرف خداوند متعال داشتند، در زمان خود از شهادت نوه گرامیشان، امام حسین(ع) در صحرای کربلا خبر دادند و به اصحاب و یاران خود سفارش کردند که هرکس آن زمان را دریابد، از امام حسین(ع) دفاع کند و او را در مقابل دشمنان اسلام یاری نماید.

ترکمنها در ایام عاشورا و محرم همان‌طور که اشاره شد با برگزاری آیینهای ویژه خود مراتب اخلاص و ارادت خود را نسبت به خاندان رسول الله و مخصوصاً امام حسین(ع) نشان می‌دهند. ترکمنها مثل برادران اهل‌تشیع سینه‌زنی و یا گریه و زاری نمی‌کنند و این عمل دلیلی بر نداشتن محبت نسبت به اهل‌بیت رسول الله نیست، بلکه به خاطر عدم جواز شرعی از جانب مذهبشان است. با این وجود اعتقاد راسخ دارند که قیام امام حسین(ع) قیامی علیه ظلم و ستمگری بوده و نهضت او نهضت نجات‌بخش ستمدیدگان و مظلومان بود و همچنین برای اصلاح امت جدش و جهت برپایی فریضه امر به معروف و نهی از منکر قیام کرده بود.