نسبت به يتيم مانند يک پدر عطوف و مهربان باش و بدان که تو امروز (هرچه) مي‌کاري (فردا) آن را درو خواهي کرد. (بحار، ج ٧٧، ص ١٧١)

 ۱۵ رمضان مصادف است با ولادت امام حسن مجتبی(علیه السلام)، امام همامی که به الگوگیری از امام علی(علیه السلام) و فاطمه زهرا(سلام الله علیها) به الگوی یتیم‌نوازی برای همه ما تبدیل شده است.

امام حسن(علیه السلام) از همان دوران کودکی به امام ایثار و اسوه، جود و بخشش و الگوی کرامت و بزرگواری معروف و مشهور گردید. سالروز تولد این امام بزرگوار به‌نام «اکرام» نام‌گذاری شده تا با مروری در ابعاد شخصیتی ایشان بتوانیم از وی درس یتیم‌نوازی و اکرام ایتام را بیاموزیم.
امام حسن مجتبی(علیه السلام) در دوران کودکی به انفاق اعضای خانواده‌اش سه روز تمام، غذای خود را کریمانه در اختیار مسکین و یتیم و اسیر می‌گذارد و تنها با آب افطار می‌کند، در دیگر مقاطع زندگی خویش همین روش را انتخاب کرده و سه مرتبه دارایی‌های خود را با فقرا و مستمندان تقسیم می‌کند تا بدین وسیله به آیندگان این درس را بدهد که در راه خدا باید از مال و ثروت گذشت و بینوایان را از آن محروم نساخت.

امام حسن(علیه السلام) به‌عنوان کریم اهل‌‌بیت(علیهم السلام)، چندین بار اموال خود را در راه خدا بخشید و نمونه برجسته انسان‌دوستی و یتیم‌نوازی هستند، بخشندگی و دادرسی محرومان ایشان را به کریم اهل‌‌بیت(علیهم السلام) مشهور کرد.

میلاد امام حسن‌مجتبی(علیه السلام) در شب نیمه رمضان سال سوم هجری در شهر مدینه بوده است.در سن سی و هفت سالگی به مقام امامت رسیدند و بعد از ده سال امامت، در سن چهل و هفت سالگی به‌دست عوامل معاویه به شهادت رسیدند.

از القاب این امام همام می‌توان از مجتبی، سبط، سید، امین، حجت، برّ، نقی و زکی و کنیه آن حضرت ابامحمد اشاره کرد.امام حسن مجتبی(علیه السلام) با دسیسه‌های معاویه و نفوذی‌های او در لشگر امام حسن(علیه السلام)، مجبور شد بعد از شش ماه خلافت مسلمین، با معاویه صلح کند در عین حال مواد صلح‌نامه طوری تنظیم شد که اگر معاویه به آن عمل می‌نمود، آینده را به نفع شیعیان و اسلام تغییر می‌داد.

یتیم‌نوازی از نگاه قرآن و روایات

ضرورت محبت‌­ورزی و نوازش یتیم مسئله­‌ای است که از آیات و روایات به سادگی قابل فهم است و اگر کسی از این فرمان الهی سرباز زند، مورد مؤاخذه و سرزنش قرار می­‌گیرد.

خداوند متعال در آیات ۱۶ و ۱۷ سوره فجر در این رابطه فرموده است: «وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ﴿۱۶﴾ کَلَّا بَل لَّا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ؛ و اما چون وى را مى‏‌آزماید و روزى‌‏اش را بر او تنگ مى‌‏گرداند مى‌‏گوید پروردگارم مرا خوار کرده است، ولى نه بلکه یتیم را نمى‏‌نوازید».

در آیات قرآن، اکرام یتیم و مسکینان گاهی بعد از ایمان به خدا و روز جزا و ایمان به پیامبران و کتاب‌های آسمانی و فرشتگان ذکر شده است و در مواردی بعد از ایمان به خدا و نیکی به پدر و مادر و خویشاوندان مانند آیه ۸۳ سوره بقره که می‎فرماید: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلًا مِّنکُمْ وَأَنتُم مِّعْرِضُونَ؛ چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید آنگاه جز اندکى از شما [همگى] به حالت اعراض روى برتافتید» که این آیه اشاره به میثاقی دارد که خدا از بنی‌اسرائیل گرفته است. در این میثاق خداوند بنی‌اسرائیل را به اموری مهم و حیاتی سفارش می­‌کند و آن‌ها را به رعایت حقوق چند گروه و چند طبقه از جمله یتیمان امر می­‌کند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصوم(علیهم السلام) همواره در رسیدگی به وضعیت معیشتی نیازمندان و ایتام پیشگام بودند، اکرام ایتام یکی از سنت‌های حسنه در دین اسلام محسوب می‌شود.

در دین مبین اسلام بر دستگیری از نیازمندان بسیار تأکید شده است، پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصوم(علیهم السلام) به‌ویژه امام حسن(علیه السلام) که از لحاظ بذل و بخشش مقامی ممتاز و برگزیده دارند و بزرگ‌ترین الگوی زندگی مسلمانان هستند، همواره در دستگیری از نیازمندان پیشقدم بودند.

توصیه به رسیدگی به یتیمان مورد تأیید دین مبین اسلام است و آثار نیک و اجر و پاداش عظیمی را در این مورد نوید می‌دهد که از جمله آن می‌توان به بشارت ورود به بهشت، ترفیع درجات و محو سیئات و قرب الهی اشاره کرد.از دیدگاه قرآن سرپرستی یتیم تنها تأمین زندگی امروز یتیم نیست، بلکه باید تلاش شود تا آینده یتیم نیز در سایه آن تأمین شود.

ماه رمضان بهترین فرصت مغتنمی برای درک و فهم مشکلات ایتام است، چراکه روزه، انسان را متوجه حال گرسنگان و نیازمندان می‌کند و این باعث چشیدن آلام فقرا و نیازمندان است.